De Hersenoorlog en #occupy
Communicatie wetenschappers, filosofen en sociologen zullen overuren maken in een periode waarin we in geheel Europa in de war zijn over ons monetaire systeem. Langzaam maar zeker komen er wat protestgeluiden. We leven in een wereld waarin we met social media alles kunnen zeggen wat we denken. Maar heeft het ook invloed?
In de seminars, workshops en trainingen die ik geef rondom social media geef ik een optekening in de verschillen tussen multimedia (techniek de baas), crossmedia (marketing de baas) en social media (de burger de baas). Dat laatste is mogelijk gemaakt door de eerste twee ontwikkelingen, maar is de invloed van die mogelijkheid wel zo groot als we denken? Ik begin te twijfelen.
Natuurlijk kan je via Twitter even wat bereiken, zoals Youp van het Hek bij een telecom provider kon bereiken. Maar hij is een bekende Nederlander. U en ik zijn dat niet. Mijn bereik is slechts 150-200 bezoekers per dag. Als Youp wat zegt, op welke kanaal dan ook, dan is hij al makkelijk een paar miljoen mensen verder.
Dus er is een rollenspel in communicatie, iemand heeft altijd de initiële macht. Als ik dan het afgelopen weekend kijk naar de protesten die op twitter werden omringd met de hashtag #occupy, dan valt vooral de gelatenheid mij op. Natuurlijk huppelt er wat politie rond, er worden wat mensen gearresteerd en we dulden nog wat tentjes voor het Beursplein in onze eigen hoofdstad.
Maar wat is het effect? In mijn boek in wording ‘De Hersenoorlog‘ combineer ik fictie, werkelijkheid, romantiek en drama in relatie tot hetgeen ons in deze samenleving overkomt. In mijn optekening van mijn eigen waarheid doe ik tevens een ontdekking van die dagelijkse werkelijkheid, die mijns inziens erger is dan de effecten van een steeds verdergaande individualisering van onze maatschappij. Dat u en ik onze rust willen, heeft te maken met het feit dat we ons vooral moegestreden voelen nog iets te doen tegen een maatschappij waarin macht zo onzichtbaar is geworden, dat deze niet meer aan te pakken is. Weet u tegen wie u moet gaan protesteren? Weet u wie precies wie verantwoordelijk is voor wat?
Dat is eigenlijk vreemd in een wereld waarin we de suggestie voorgeschoteld krijgen, dat met social media de openheid in onze maatschappij toeneemt en dat we als mens in een nieuwe sociale balans ten opzichte van elkaar komen te staan. Ik heb sterke twijfels of dat met al die leuke gereedschapjes echt wel het geval is.
Ooit gehoord van een regering of van een bankdirectie die aan de hand van wat tweets in spoedberaad bij elkaar kwamen? Dat kom je hooguit tegen bij een merkeigenaar, die na verloop van tijd zijn omzet ziet dalen omdat haar of zijn producten onder dwangmatige kinderarbeid werden geproduceerd. Waait over het algemeen snel over. Regeringen en banken trekken zich weinig aan van wat negatieve tweets of van een paar duizend mensen op wat pleintjes in Europa. Ons monetaire systeem staat in brand, de euro is een munt als een stuurloos schip. Althans zo voelt het gemiddeld aan, want of het echt waar is, weten we feitelijk ook al niet goed te omschrijven. De invloed van de media wakkert de verwarring aan. Vandaag kopt de krant: ‘Week van waarheid voor euro’. Betekent zo een uitspraak dat we volgende week misschien wel weer de gulden gaan terugkrijgen? Onzichtbare bankdirecteuren dringen in geheime overleggen bij de overheden aan op het redden van hun banken. Maar waarvoor en met wat en met welk geld van wie? Overheden kunnen niets anders doen dan toegeven en uw geld ‘weggeven’, al heten het dan leningen. Ze zullen op de één of andere manier wel voelen dat er iets aan de hand is. Maar het is zo ontzettend groot, dat niemand meer schuldigen kan aanwijzen. We hebben een stuurloos monster in handen, zelf gemaakt, dat wel, maar we kunnen de architecten niet meer vinden. En als die al te vinden zouden zijn, is niemand verantwoordelijk voor het grotere geheel. Iedereen deed slechts een klein stukje, dus verantwoordelijkheden worden niet gevoeld.
Wat gaan we dan doen? Is #occupy dan echt een begin van het volledig anders doen? Zou kunnen, maar met tentjes op het Beursplein blijven zitten, heeft slechts een lachwekkend en dus negatief bij-effect. Als we een diep geworteld systeem willen veranderen moeten de spelers van vandaag het veld ruimen. En dat gaat niet gebeuren, want de hersenen van die hele grote groep zeggen niet verantwoordelijk te zijn. Een nieuw systeem vergt nieuwe hersenen, nieuwe plannen, out-of-the-box denken. En die nieuwe hersenen, zijn die er al? Wie durft te zeggen dat we wereldwijd maar eens af moeten stappen van beursgenoteerde bedrijven, waar de waarde slechts virtuele onzin op papier is, maar wel een factor is waarmee we onze zogenaamde economische waarde mee bepalen. U en ik weten dat dat inmiddels klinkklare onzin is, maar we houden het wel vol. Wie durft te zeggen dat we geen enkel gebouw met duizenden mensen meer nodig hebben om een bank te runnen? Weet u nog wat een bank was en wat het is geworden? Automatisering, het web en banken? Heeft u ooit iets van echte krimp ervaren bij banken? Ja, de baliemedewerkers werden naar huis gestuurd, maar 20 kilometer verderop weer een hoofdkantoor van 20 verdiepingen.
De overheid dan. Stemmen we eens in de vier jaar voor. Wie durft er te zeggen dat we bij elke grote verandering gewoon met een druk op de knop onze mening kunnen geven? Hebben we dan zoveel ambtenaren nodig die alles bestuderen wat wij ervan vinden en vervolgens hun eigen gang gaan? Wie zou dat in twijfel durven trekken. Je moet wel gek zijn om dat in je eentje op straat te gaan lopen zeggen. Grote kans dat je opgepakt wordt en dat een psycholoog in jouw hersenen gaat kijken of je niets mankeert en dat de maatschappij tegen jouw gedachten beschermd moet worden.
‘De Hersenoorlog’ gaat nog angstaanjagend veel verder, ik hoop dat boek volgend voorjaar klaar te hebben. Maar in de tussentijd maak ik me ernstige zorgen over de gedachten dat we met z’n allen middels social media zoveel invloed denken te hebben. Ik ben bang van niet. We kletsen allemaal maar wat, houden elkaar voor de gek op al die kanaaltjes. Als #occupy echt wat zou gaan voorstellen, dan is de revolutie in onze wereld groter dan zelfs ik voor mogelijk zou houden in mijn boek. Als #occupy dat voor elkaar krijgt, dan zal mijn boek naar alle waarschijnlijkheid niet verschijnen, want dan is het op dat moment te klein voor de leeswaardigheid geworden.