WikiLeaks: recht op openheid van informatie of maatschappij ontwrichtend?

WikiLeaks is een even eenvoudig als complex mechanisme in onze maatschappij en vraagt om nieuwe vragen en antwoorden van zowel politici, machthebbers, ambtenaren, bedrijven en burgers. De fundamentele vraag is of er in onze hedendaagse maatschappij geheimen mogen bestaan en zo ja, wie beheert die dan?

• Mensen komen niet massaal in opstand tegen grote onrechtmatige daden van overheden en bedrijven
• WikiLeaks zet aan tot vernieuwend denken over de verhoudingen in onze maatschappij
• Ontwricht heb web het spel der machten op deze wereld?

Als geheimen niet mogen bestaan en alles publiek domein zou moeten zijn, streven we eigenlijk naar en wereld waarin we elkaar allemaal vertrouwen. Niemand mag meer iets geheim houden. Of is juist het tegengestelde het resultaat? Een wereld waarin de transparantie juist (nog meer) gaat afnemen en de geheimzinnigheid toeneemt?

Elk mens heeft zijn eigen geheimen, hoe klein dan ook. Mag een regering, een bedrijf dan geen geheimen hebben? Wanneer zijn geheimen schadelijk? Wanneer resulteren geheimen in leugens? Wanneer wordt vertrouwen wantrouwen? Centrale vragen: ‘Wat is macht, wie heeft het en hoort dat zo?’ De discussie die de ontwikkelingen rondom WikiLeaks oproept is zeer fundamenteel en vraagt om een antwoord, maar wat is de vraag?

WikiLeaks is bedoeld als site voor klokkenluiders die de wegen van overheden en bedrijfsleven openbaar maakt. Wat hebben we aan deze gegevens? Ten eerste stel ik zelf dat de mens over het algemeen op dat punt lui is. We willen nog wel eens – tijdens een gezellige verjaardag – een commentaar geven op het optreden van een overheid, maar over het algemeen protesteren we niet zo heel gauw. En als we dat al doen, dan gebeurt dat één of twee keer. Een beetje media aandacht is het resultaat en het effect is nihil.

Het zijn volgens mij dus relatief kleine hoeveelheden mensen die zich actief bezig houden met het ontsluiten van informatie van overheden en bedrijven. En als dat dan lukt, dan haalt de rest van de wereld zijn schouders op. Nee, we gaan nu niet meer de straat op om landen te veroordelen voor oorlogen die zij zijn gaan voeren op basis van onjuiste gegevens. Nee, we gaan geen massale (!) economische boycot beginnen tegen bedrijven die ons flink belazerd hebben.

Het economisch belang alles min of meer in balans te houden is domweg te groot. Natuurlijk denken we allemaal wel eens in onze huiskamers: ‘Schandalig dat een overheid of een bedrijf tot zoiets in staat is’. Maar we doen niets.
Niemand pakt de gretigheid van banken, oliemaatschappijen en verzekeringsmaatschappijen aan. De kredietcrisis was zo een prachtig voorbeeld om eens wat pijn te laten voelen. Niemand die het doet. De banken sector en de levensverzekeringsmaatschappijen maken nu weer massaal reclame dat ze zo goed zijn voor ons als mens. Miljarden zijn verdampt en we halen over het algemeen onze schouders op.

Als we dus met al die ‘vrijgekomen’ informatie niet meer doen dan heel af en toe zeggen: ‘Schandalig wat die overheid of dat bedrijf toen deed’, dan waait dit fenomeen gewoon over. Zelfs als Julian Assange achter de tralies verdwijnt, dan zal dat geen maatschappij ontwrichtende gevolgen hebben. Natuurlijk blijven wereldwijd de WikiLeaks sites bestaan en zullen overheden en bedrijfsleven nog meer doen om lekken te voorkomen. Pas dan wordt het echt gevaarlijk. Dus alles resulteert in een patstelling waarvan de keuze bij de burger ligt. Nu al!